احتمالا تا به حال واژه کولیت یا همان التهاب روده بزرگ را شنیده اید . اما کولیت زخمی یا خونریزی دهنده یا کولیت اولسروز با کولیت عصبی که 30% افراد به آن مبتلا هستند کاملا متفاوت است . وقتی از بیماریهای التهابی روده صحبت می کنیم منظورمان 2 بیماری عمده است :
- کولیت زخمی ( کولیت اولسراتیو )
- کرون ( Crohn’s disease )
بهتر است بدانید کولیت زخمی بیماری مختص کلون است یعنی فقط روده بزرگ را درگیر می کند اما کرون از دهان تا مقعد را می تواند درگیر کند .
شاید این پرسش برایتان مطرح شود که چرا سابقه فامیلی در ابتلا به کولیت زخمی موثر است ؟ در این بیماری نقش ژنتیک را نمی توان نادیده گرفت . این در حالی است که تغذیه با شیر مادر می تواند در پیشگیری از بیماریهای التهابی روده مثل کولیت زخمی موثر باشد . از طرفی تغییر سبک زندگی و تغذیه ناسالم و مصرف غذاهای مضر مثل فست فود ها هم نقش مهمی در بروز این بیماری دارند .
کولیت زخمی از جمله بیماری هایی است که به صورت موج حرکت می کند . یعنی گاهی اوقات بیماری عود می کند و گاهی خاموش می شود . حتی در این بیماری هنوز اثبات نشده که خوردن غذای خاصی باعث تشدید بیماری شده و یا اینکه غذای دیگری باعث بهبود بیماری شود . در عین حال این بیماری می تواند از چشم تا پوست را درگیر کند . جالب است بدانید بسیاری از افرادی که کولیت زخمی دارند ، مدت ها به دلیل خارش نزد متخصص پوست رفته اند .
یکی از مشکلاتی که به دلیل بیماری کولیت زخمی و تا حدی کمتر در کرون ایجاد می شود این است که این بیماری مجاری صفراوی را تنگ می کند . به همین دلیل ورود صفرا از کبد به داخل روده متوقف می شود و صفرا به داخل خون پس می زند و به خاطر همین این بیماران مدام خارش دارند .
همچنین سنگ کلیه و سنگ کیسه صفرا در بیماران مبتلا به کولیت خونریزی دهنده بیشتر است .
یادتان باشد درمان جراحی آخرین درمان کولیت زخمی است . امروزه داروهای بسیار خوبی در بازار موجود است که این بیماری را کنترل می کنند ولی در نهایت اگر بیمار به هیچ کدام از این داروها جواب ندهد . مجبور می شویم کل روده بزرگ را خارج و روده باریک را به قسمت مقعد وصل کنیم . اگر این عمل خوب انجام شود مشکل بیمار تقریبا حل خواهد شد . یعنی بر خلاف کرون در کولیت زخمی چون بیماری محدود است بعد از جراحی بیمار کاملا بهبود می یابد .
فرق کولیت زخمی با سندرم روده تحریک پذیر چیست ؟
سندرم روده تحریک پذیر یا ( IBS ) خیلی شایع است اما زخم و التهاب روده در این بیماری دیده نمی شود . حدود 30 ال 40 در صد افراد جامعه این مشکل را دارند . از علائم آن درد و تغییر در حالات اجابت مزاج به شکل اسهال یا یبوست و نفخ شکم دیده می شود . اما در بیماری کولیت اولسروز روده دچار زخم و التهاب می شود و مخاط روده به شدت قرمز هستند و یک التهاب بافتی در روده دیده می شود .
به علت التهاب و زخمی که در روده بزرگ ایجاد می شود بیمار ممکن است دچار اسهال ، دفع بلغم ، دل پیچه و دفع مدفوع خونی یا اسهال خونی باشد و گاهی علائم اینقدر شدید است که فرد را شب ها از خواب بیدار می کند . وسیله تشخیص کولیت زخمی کولونوسکوپی است . که در کولونوسکوپی این بیماران از یک التهاب خیلی کم تا زخم های خیلی بزرگ ممکن است دیده شود . در طولانی مدت زخم ها می توانند پولیپ و تنگی در روده بزرگ ایجاد کنند و بعضا تبدیل به توده های سرطانی شوند (البته این مورد خیلی کم اتفاق می افتد و نباید نگران شد ) .
روده تحریک پذیر باعث ایجاد کولیت زخمی نمی شود اما حدود 30 تا 40 درصد افرادی که کولیت اولسراتیو دارند و مدتی بیماری شان خاموش می شود علائم روده تحریک پذیر را در خود مشاهده می کنند . یعنی با توجه به اینکه دارو مصرف می کنند و خوب شدند و در کولونوسکوپی هم زخم دیده نمی شود و جواب آزمایشات شان هم خوب است و التهابی را نشان نمی دهد ولی این افراد ممکن است همچنان علائمی مثل درد ، نفخ ، اسهال را تجربه کنند .
فرق بیماری کرون با کولیت زخمی چیست ؟
بیماری کرون از دهان تا مقعد را درگیر می کند . مثلا در دهان آفت دهانی دیده می شود و بیشتر روده باریک را درگیر می کند و ایجاد زخم در ناحیه روده باریک باعث ایجاد تنگی می شود و همین تنگی آزار دهنده است . مثلا بیمار با درد سمت راست شکم به پزشک مراجعه می کند و بعضا این درد های شکمی متناوب هستند . اما بیماری کولیت اولسراتیو بیشتر روده بزرگ را درگیر می کند .
کرون علائم بیشتری دارد و با عوارض بیشتری مثل فیستول همراه است . یعنی زخم های داخل روده ممکن است دیواره روده را سوراخ کند و به قسمت های دیگر مثل قسمت های دیگر روده ، پوست و مثانه و رحم برود و در مناطق دیگر هم زخم ایجاد کند . گاهی زمانی که فیستول در پوست ایجاد شود باقیمانده مواد غذایی از روده به خارج پوست تراوش می کند .
درمان کرون سخت تر از کولیت زخمی است چون در درمان آن جراحی هم وجود ندارد . در فردی که مبتلا به کولیت اولسروز است با در آوردن کولون فرد درمان می شود ولی در بیماری کرون زیاد جراحی انجام نمی شود مگر در موارد بروز تنگی و یا ایجاد آبسه که پزشک مجبور به تخلیه آبسه و یا باز کردن تنگی می باشد .
خوشبختانه امروزه با آمدن داروهای بیولوژیک تا حد زیادی عوارض بیماری کرون هم قابل درمان است .
علائم کولیت اولسراتیو چیست ؟
علائم بیماری بسته به شدت و وسعت درگیری روده بزرگ متفاوت است . شایعترین علائم این بیماری عبارتند از :
- وجود خون و بلغم در مدفوع
- بیدار شدن از خواب برای اجابت مزاج
- دل پیچه
- درد شکم
در موارد شدید :
- تب
- کم خونی
- بی اشتهایی و لاغری
این بیماری چون یک بیماری سیستمیک است و سیستم ایمنی را درگیر می کند ممکن است یک سری علائم غیر روده ای هم ایجاد کند که از چشم شروع می شود و تا پوست و مفاصل و مجرای صفراوی را هم ممکن است درگیر کند .
علت ابتلا به این بیماری چیست ؟
علت ابتلا به این بیماری هنوز مشخص نیست و به همین دلیل درمان قطعی ندارد . به نظر می آید که چندین عامل از جمله ژنتیک و عوامل محیطی در ابتلا به این بیماری دخیل هستند .
در دستگاه گوارش ما مواد زیادی وارد می شود . در میان چیزهایی که ما می خوریم مواد ناسالم و سمی هم وجود دارد . بنابراین یک سیستم دفاعی قوی در روده وجود دارد که شامل لنفوسیت ها و سایر سلول های ایمنی می شوند . زمانیکه مشکلی وجود نداشته باشد و سیستم بدن تنظیم باشد اگر ما به عفونتی مبتلا شویم و یا یک ماده مضری بخوریم فورا سلول های ایمنی به آن عامل مضر حمله می کنند و آن را از بین می برند .
اما در برخی افراد به دلایلی که هنوز برای ما روشن نیست مثل عوامل ژنتیکی و عوامل محیطی تعادل سیستم ایمنی به هم می خورد ، همچنین تعادل فلور طبیعی دستگاه گوارش ما که حدود 500 نوع میکروب مفید در آن وجود دارد به هم می ریزد و میکروب های شرور و بیماری زا شروع به فعالیت می کنند .
از طرفی چون سیستم ایمنی فرد هم تنظیم نیست علاوه بر حمله به عوامل بیماری زا به مخاط طبیعی روده بزرگ هم حمله می کند و آن را دچار آسیب می کند . بنابراین مرتب سلول ها از بین می روند و زخم ایجاد می شود . در واقع سیستم ایمنی بدن به روده بزرگ صدمه وارد می کند .
لذا می توانیم بگوییم کولیت زخمی یک بیماری خود ایمنی است .
تشخیص کولیت اولسروز چگونه انجام می شود ؟
اگر بیمار خونریزی نداشته باشد ، برای تشخیص علائم بیماری مثل کم خونی و عوامل التهابی آزمایشات خون و مدفوع برای بیمار انجام می شود . هرچند تست اختصاصی برای تشخیص این بیماری وجود ندارد . اما تشخیص دقیق این بیماری با دیدن روده توسط کولونوسکوپی امکان پذیر است . که در برخی موارد ابتدای روده را می بینند که به آن رکتوسکوپی ( Rectoscopy ) می گویند که نیاز به آمادگی قبلی ندارد و در برخی موارد هم تمام روده بزرگ را با می بینند که نیاز به آمادگی های خاص قبل از انجام دارد .
میزان خونریزی چقدر است ؟
خونریزی در این بیماری معمولا زیاد نیست ولی در موارد شدید دفعات خونریزی زیاد است و با بلغم و موکوس همراه است . بیمار معمولا هر دفعه مدفوع دفع نمی کند ولی احساس دل پیچه و دفع را دارد و موقع دفع خون و بلغم دفع می کند . البته بستگی به شدت بیماری میزان دفع خون متفاوت است و در موارد شدید می تواند خونریزی زیادی ایجاد شود که به دنبال آن علائم کم خونی برای فرد ایجاد می شود .
این بیماری در چه سنی بیشتر ایجاد می شود ؟
این بیماری دو طیف سنی را درگیر می کند . یک طیفِ جوانی دارد که از دهه دوم زندگی آغاز می شود و یک طیفِ سنین بالا دارد که از 60 سالگی شروع می شود . کولیت اولسراتیو در میانسالی کمتر دیده می شود . این بیماری در هر دو جنس از زنان و مردان هم دیده می شود و ممکن است خفیف یا شدید باشد . همچنین ممکن است به صورت دوره ای خود را نشان دهد یعنی فرد مدتی خوب شود و به اصطلاح بیماری خاموش شود و بعد مجدد علائم بیماری را در خود ببیند .
در 10 الی 15 درصد موارد کولیت زخمی فرد شدید است و علائم با درمان های رایج بهتر نمی شود که در چنین افرادی نیاز است فرد در بیمارستان بستری شود و داروهای وریدی دریافت کند و یا در برخی موارد نیاز به اعمال جراحی و برداشت روده بزرگ است .
آیا کولیت اولسراتیو درمان می شود ؟
همانطور که قبلا هم اشاره شد درمان قطعی برای این بیماری وجود ندارد . درمان های این بیماری درمان های علامتی است . یعنی اگر بیمار خونریزی یا التهاب داشته باشد و یا دل درد و دل پیچه داشته باشد پزشک با تجویز دارو سعی می کند علائم بیماری را خاموش و کنترل کند .
پزشک معمولا به صورت پلکانی از داروهای ساده شروع می کند مثل انواع داروهای خوراکی مانند سولفاسالازین ، مزالازین و … استفاده می شود . گاهی برای بیمار این داروها به صورت انما یا تنقیه تجویز می شود که سریعتر به روده برسد . اگر بیمار به این داروها جواب نداد و یا بیماری شدید باشد پزشک برای کنترل بیماری از داروهای کورتونی برای بیمار استفاده می کند .
اگر علائم بیماری شدید باشد از کورتون تزریقی و در شدت متوسط بیماری از کورتون خوراکی استفاده می شود . معمولا تا 8 هفته از داروهای کورتونی استفاده می شود . اگر بیمار بعد از قطع مصرف کورتون مجدد علائم بیماری اش برگردد پزشک معمولا به جای کورتون داروهای تضعیف کننده سیستم ایمنی را برای بیمار تجویز می کند . چون مصرف طولانی مدت کورتون می تواند عوارض زیادی برای فرد داشته باشد .
در مواردی که بیمار به داروهای تضعیف کننده سیستم ایمنی هم جواب ندهد پزشک از داروهای جدید بیولوژیک برایش استفاده می کند . این داروها خوشبختانه در ایران موجود هستند .
اگر بیمار مبتلا به کولیت زخمی به هیچ کدام از این درمان ها جواب ندهد ] جراحی روده بزرگ انجام می شود و جراح روده بزرگ فرد را در می آورد و روده کوچک به مقعد وصل می شود .
رژیم غذایی در بیماری کولیت اولسروز باید چگونه باشد ؟
رژیم غذایی خاصی برای درمان این بیماران وجود ندارد . البته رعایت یکسری ملاحظات غذایی در کنترل علائم این بیماری کمک می کند . مثلا مصرف موادی مثل قهوه ، الکل ، فست فود ها در این بیماران ممکن است علائم شان را تشدید کند . همچنین در افرادی که عدم تحمل لاکتوز دارند نباید از شیر استفاده کنند .
همچنین رعایت بهداشت فردی و توجه به بهداشت غذاها در این بیماران بسیار مهم است . از آنجایی که روده این بیماران زخم است و حفاظت ایمنی لازم در سیستم گوارش آنها وجود ندارد حتی میکروب های ساده هم می توانند باعث ایجاد مشکلات گوارشی در این افراد شده و حتی باعث عود مجدد علائم بیماریشان شوند .
بیماران مبتلا به کولیت زخمی باید از میوه و سبزیجات کاملا شسته شده و بهداشتی استفاده کنند. البته در مرحله حمله بیماری بهتر است مواد غذایی فیبردار مثل انواع میوه ها و سبزیجات و مغزها محدود شود . همچنین در شرایط حاد بیماری مصرف غذاهای ادویه دار و پر چرب هم ممنوع است . در این شرایط داشتن یک رژیم غذایی مایع با باقیمانده کم ( مثل شربت و سوپ صاف شده ) برای کاهش حجم مدفوع توصیه می شود .
همچنین در این بیماران توصیه می شود مواد غذایی را در وعده های بیشتر و با حجم کمتر مصرف شوند .
اما به صورت کلی رژیم غذایی خاصی برای این بیماران وجود ندارد . بهترین تغذیه برای این افراد یک تغذیه متعادل و متنوع است که شامل همه گروه های غذایی باشد .
باز هم تاکید می کنم رعایت بهداشت فردی و دقت در استفاده از مواد غذایی بهداشتی در این افراد بسیار مهم است .
توصیه می شود بیماران مبتلا به کولیت زخمی به صورت روزانه از مکمل مولتی ویتامین استفاده کنند . همچنین مصرف مکمل اسید فولیک در بیمارانی که از داروی سولفاسالازین و مزالازین استفاده می کنند توصیه می شود زیرا اسید فولیک از ایجاد بدخیمی های کولون جلوگیری می کند .
با یک رژیم مناسب سلامتی و تناسب اندام تان را به دست آورید !
در سریع ترین زمان ممکن برنامه رژیم تخصصی و اختصاصی خودتان را به صورت کاملا آنلاین و فقط با پرکردن فرم اطلاعات دریافت کنید . رژیم شما توسط سارا چیذری مشاوره تغذیه و رژیم درمانی و عضو انجمن تغذیه ایران با شماره نظام پزشکی : ت – ۱۸۸۲ آماده و برای شما ارسال خواهد شد و تا پایان دوره رژیم پشتیبانی آنلاین خواهید داشت !
دریافت رژیم آنلاین