آیا تغذیه در درمان کاهش پلاکت خون نقش دارد ؟

یکی از مشکلات شایع در حین شیمی درمانی مشکل کاهش پلاکت خون است . وقتی پلاکت خون کم می شود احتمال خونریزی در فرد به شدت افزایش می یابد . در چنین شرایطی معمولا انکولوژیست تزریق دوز بعدی شیمی درمانی را به تاخیر می اندازد و از آمپول های زیر جلدی جهت تحریک مغز استخوان جهت ساخت پلاکت استفاده می کند .

لذا در چنین موقعیتی برای افزایش پلاکت خون و حفظ آن استفاده از برخی مواد غذایی می تواند کمک کننده باشد . همچنین مصرف برخی مواد غذایی که می توانند باعث افزایش احتمال خونریزی شوند باید در رژیم غذایی فرد محدود شود .

امروز در این مقاله قصد دارم ابتدا شما را با مشکل کاهش پلاکت خون و دلایل بروز آن آشنا کنم و در انتها راهکارهای تغذیه ای موثر در افزایش پلاکت را با هم بررسی می کنیم .

پلاکت چیست و چه نقشی در بدن دارد ؟

پلاکت ها سلولهای کوچکی هستند که در جریان خون شما گردش می کنند و به دنبال آسیب دیدگی ، خود را به دیواره رگهای خونی می چسبانند . نقش اصلی پلاکت ها ایجاد لخته است . آنها برای جلوگیری از خونریزی یکجا جمع می شوند و لخته خون را ایجاد می کنند .

به کاهش پلاکت های خون ترومبوسیتوپنی می گویند ، در این وضعیت توانایی تشکیل لخته و متوقف کردن خونریزی مختل می شود .

تعداد پلاکت طبیعی باید چه تعدادی باشد ؟

با انجام یک آزمایش خون ساده و شمارش سلول های خونی ( CBC ) می توان تعداد پلاکت های خون را تجزیه و تحلیل کرد .

تعداد پلاکت نرمال بین 150،000 تا 450،000 در هر میکرولیتر خون در نظر گرفته می شود .
تعداد پلاکت کمتر از 150،000 در هر میکرولیتر ، کاهش پلاکت خون در نظر گرفته می شود .
خطر خونریزی خفیف با پلاکت 50،000 در هر میکرولیتر و یا کمتر از آن وجود دارد .
اگر تعداد پلاکت ها به 10000 تا 20،000 در هر میکرولیتر یا کمتر برسد ، خطر خونریزی جدی وجود دارد .

علل کاهش پلاکت خون

علل کاهش پلاکت خون

ترومبوسیتوپنی ممکن است ارثی باشد یا در اثر شرایط محیطی ایجاد شود .

افزایش تخریب پلاکت ها

ممکن است پلاکت های زیادی در بدن ساخته شود اما به دلایل زیر آنها تخریب شده و از بین بروند . دلایلی مانند :

  • بیماری های خود ایمنی : در بیماری هایی مانند لوپوس و آرتریت روماتوئید  سیستم ایمنی بدن ممکن است به خودش حمله کند و تعداد زیادی پلاکت را از بین ببرد ، وبدین ترتیب باعث کاهش پلاکت شود .
  • عفونت های باکتریایی خون : عفونت باکتریایی که بر خون تأثیر می گذارد ، ممکن است پلاکت های خون را از بین ببرد .
    داروها : انواع خاصی از داروهای موسوم به ضد انعقادها ، مثل هپارین ، ممکن است با تحریک سیستم ایمنی بدن باعث از بین رفتن پلاکت ها شود .

کاهش تولید پلاکت

کاهش پلاکت خون همچنین می تواند نتیجه ی تولید ناکافی پلاکت ها در بدن باشد . علل احتمالی عبارتند از:

  • حاملگی : ترومبوسیتوپنی حاملگی به دلیل افزایش رقت خون یک وضعیت نسبتاً شایع در سه ماهه سوم بارداری است ، زیرا حجم خون مادر همچنان در حال افزایش است و تعداد پلاکت ها با همان سرعت افزایش نمی یابد . توجه به این نکته مهم است که این کاهش معمولاً با خطر خونریزی جدی همراه نیست .
  • شیمی درمانی و پرتودرمانی : این روشهای درمانی در از بین بردن سلولهای سرطانی بسیار مؤثر هستند ، اما متأسفانه قادر به تفکیک سلولهای سرطانی و سلولهای سالم نیستند . شیمی درمانی و پرتودرمانی به طور ویژه سلولهایی را هدف قرار می دهند که به سرعت تولید مثل می کنند ، مانند سلول های مغز استخوان . بنابراین همزمان با تاثیر این روش ها در نابود کردن سلول های سرطانی ، درمان سرطان ممکن است ناخواسته بر روی سلول های موجود در مغز استخوان که مسئول تولید پلاکت ها هستند نیز اثر گذاشته و آنها را نیز از بین ببرد ، و در نتیجه ترومبوسیتوپنی ایجاد شود .
  • لوسمی : یکی دیگر از علل کاهش پلاکت خون ممکن است در اثر سرطان خون در مغز استخوان باشد. اگر مغز استخوان توسط سلولهای سرطانی مورد تهاجم قرار گیرد ، سلولهای سالم ممکن است توسط سلولهای سرطانی احاطه شده و در نهایت بر تولید پلاکت ها اثر منفی بگذارد .
  • کمبودهای تغذیه ای : همانند کم خونی ، کمبود آهن یا کمبود ویتامین هایی مثل B12 و فولات می تواند منجر به کاهش تعداد پلاکت ها شود ، زیرا بدن برای تولید آنها مواد مغذی اساسی را در اختیار ندارد.
  • عفونت های ویروسی : برخی عفونت های ویروسی مانند هپاتیت C یا HIV ممکن است منجر به کاهش تولید پلاکت ها شود .
  • مصرف زیاد الکل : از آنجا که مصرف زیاد الکل اغلب منجر به سوء تغذیه می شود ، ممکن است فرد به دلیل ناهنجاری های مغز استخوان ، قادر به تشکیل پلاکت های خونی جدید نباشد . همچنین ، الکل به خودی خود تأثیر سمی بر روی مغز استخوان دارد .

طحال بزرگ شده

طحال بزرگ شده

بیماری های مختلفی ممکن است منجر به بزرگ شدن طحال شوند . این عضو مهم بدن وظیفه دارد در هر زمان و در شرایط عادی ، تا یک سوم پلاکت های بدن را در خود ذخیره کند . طحال بزرگ شده ممکن است تعداد بیشتری پلاکت را به دام بیندازد و به آنها اجازه ندهد که وارد گردش خون شوند .

علائم کاهش پلاکت خون

اگر تعداد پلاکت ها کم باشد ، بیمار ممکن است علائم مختلفی را تجربه کند . اگر هر یک از علائم زیر در شما تکرار شد و یا شدت و افزایش ناگهانی داشت ، به پزشک مراجعه کنید .

 

علائم افت پلاکت

  • کبودی بدون دلیل
    لکه های ریز قرمز رنگ روی پوست شما ( petechiae )
  • خونریزی بیش از حد به دنبال صدمات جزئی
  • درد مفاصل ، بخصوص در مفاصل بزرگ مانند زانوها و مفصل ران
  • خونریزی مکرر بینی
  • خونریزی از دهان یا لثه ها
  • وجود خون در ادرار یا مدفوع شما
  • سردرد

در صورت بروز هر یک از علائم زیر ، ضروری است هر چه سریعتر با پزشک معالج خود تماس بگیرید :

  • سردرد ، گیجی یا سرگیجه
  • وجود خون هنگام سرفه و یا دشواری در تنفس
  • وجود خون در ادرار ، استفراغ یا مدفوع
  • خونریزی از واژن بعد از یائسگی یا خونریزی غیر منتظره و شدید در خانم ها

اگر خونریزی شروع شد چه باید کرد ؟

خونریزی در فردی که تعداد پلاکتش کم است می تواند به یک نگرانی بسیار جدی تبدیل شود . اگر خونریزی شروع شد ، این مراحل را دنبال کنید و با پزشک خود تماس بگیرید :

  • بر روی یک صندلی دراز بکشید و سعی کنید آرام باشید .
  • اگر محل زخم مشخص است روی آن را فشار دهید .
  • برای آهسته شدن خونریزی ، یک بسته یخ را به موضع بمالید .
  • اگر زخم روی بازو یا پاها قرار دارد ، اندام را از سطح قلب خود بلندتر کنید .
  • در صورت مشاهده خون در ادرار ، نوشیدن مایعات را افزایش داده و به پزشک خود گزارش دهید .
  • اگر متوجه خون در استفراغ خود شده اید ، طبق دستور پزشک ، از داروی ضد تهوع و ضد اسید معده استفاده کنید .
  • اگر خونریزی واژن دارید و یا پریود هستید ، به جای استفاده از تامپون از نوار بهداشتی به دفعات استفاده کنید .

درمان

اگر علت بروز کاهش پلاکت خون درمان شود ، با فعالیت مجدد مغز استخوان بعد از برطرف شدن علت زمینه ای تعداد کم پلاکت ها به تدریج به سطح عادی باز می گردد . مانند دوران بعد از بارداری یا درمان بعد از سرطان .

اما در برخی موارد ، تزریق پلاکت برای جلوگیری از عوارض ناشی از خونریزی ممکن است ضروری می باشد .

اگر یک بیماری خود ایمنی باعث ترومبوسیتوپنی شما شود ، ممکن است برای جلوگیری از از بین رفتن بیشتر پلاکتها پزشک برایتان یک داروی سرکوب کننده سیستم ایمنی تجویز کند.

اگر واکنش به یک دارو علت کاهش پلاکت شما باشد ، ممکن است پزشک داروی شما را عوض کند .

اما نقش تغذیه در درمان کاهش پلاکت خون چیست ؟

یادمان باشد که درمان اصلی افت پلاکت خون داروهایی است که پزشک برای این افراد تجویز می کند . اما در کنار مصرف داروها داشتن یک رژیم غذایی مناسب و درست و راهکارهای تغذیه ای می تواند باعث کاهش احتمال خونریزی و عواقب ناشی از افت پلاکت شود .

مواد غذایی مضر در زمان افت پلاکت خون

سیر و پیاز در افت پلاکت ممنوع

با توجه به اینکه در شرایط افت پلاکت فرد مستعد خونریزی است مصرف مواد غذایی که باعث افزایش احتمال خونریزی می شوند باید محدود شود . این مواد غذایی عبارتند از :

  • سیر
  • پیاز
  • مواد غذایی حاوی امگا 3 مثل انواع مغزهای گیاهی ، ماهی و آبزیان و …
  • جینسینگ  و  مکمل های آن
  • زغال اخته
  • زنجبیل
  • گوجه فرنگی
  • انگور قرمز یا بنفش
  • در برخی مطالعات دیده شده دریافت ناکافی پروتئین و همچنین مواد آنتی اکسیدانی می تواند این مشکل را تشدید کند

مواد غذایی مفید در زمان کاهش پلاکت خون

مواد غذایی مفید در زمان کاهش پلاکت خون

مواد غذایی حاوی ویتامین k

مصرف مواد غذایی حاوی ویتامین k بسیار توصیه می شود .از جمله این مواد غذایی می توان به اسفناج ، شلغم ، خانواده کلم ها ، سویا و روغن سویا ، جگر ، تخم مرغ ، غلات اشاره کرد .

مواد غذایی حاوی آنتی اکسیدان

مصرف مواد غذایی که حاوی مواد آنتی اکسیدان هستند مثل کدو حلوایی ، آناناس ، مرکبات ، هویج ، یا در صورت امکان استفاده از آووکادو بسیار مفید است .

استفاده از مواد غذایی سرشار از پروتئین

استفاده از مواد غذایی پروتئینی مثل سفیده تخم مرغ و انواع گوشتها می تواند تحریک کننده مغز استخوان برای تولید بیشتر پلاکت باشند .

مواد غذایی سرشار از ویتامین B12

ویتامین B12 ممکن است به سلامتی سلولهای خون شما کمک کند و دیده شده که کمبود آن با کاهش تعداد پلاکت خون همراه است . منابع غذایی ویتامین ب 12 شامل : جگر ، گوشت گاو ، تخم مرغ ، ماهی هایی مانند  ماهی قزل آلا و ماهی سالمون می باشد .

آب چغندر و افزایش پلاکت

چغندر پلاکت ها را از آسیب رادیکال های آزاد محافظت کرده و به افزایش تعداد آن کمک می کند . بنابراین ، مصرف یک لیوان آب چغندر می تواند در افزایش تعداد پلاکت ها کمک شایانی کند .

غذاهای غنی از آهن

آهن یکی از مواد مغذی اساسی برای ساخت گلبول های قرمز خون و پلاکت ها است . تحقیقات انجام شده در زمینه کم خونی کودکان نشان می دهد که آهن ممکن است به طور مثبتی بر روی پلاکت اثر بگذارد .

مطابق با انستیتوی ملی بهداشت (NIH) مردان بالای 18 سال و زنان بالای 50 سال روزانه به 8 میلی گرم آهن نیاز دارند ، در حالی که زنان 18 تا 50 ساله به 18 میلی گرم آهن نیاز دارند و زنان در دوران بارداری به 27 میلی گرم نیاز دارند.

غذاهای غنی از ویتامین D

ویتامین D یک ماده مغذی مهم و ضروری برای عملکرد مناسب استخوان ها ، ماهیچه ها ، اعصاب و سیستم ایمنی بدن است . به گفته محققان انجمن حمایت از اختلالات پلاکت ، ویتامین D یک ماده مغذی اساسی است که در عملکرد سلول های مغز استخوان برای تولید پلاکت و سایر سلول های خونی نقش اساسی دارد.

بزرگسالان 18 تا 70 ساله برای عملکرد صحیح روزانه به حداقل 15 میکروگرم ویتامین D احتیاج دارند و بیشتر این نیازها با مصرف مواد غذایی حاوی ویتامین D.تامین می شود. برخی از این منابع غذایی عبارتند  از :

  • زرده تخم مرغ
  • ماهی های چرب مانند سالمون ، ماهی تن و ماهی خال مخالی
  • روغن کبد ماهی
  • شیر و ماست غنی شده

مواد غذایی سرشار از فولات

فولات نوعی از ویتامین های گروه B است که برای تولید سلولهای خونی سالم لازم است . طبق مطالعه موسسه ملی بهداشت ، یک فرد بالغ متوسط روزانه به حداقل  400 میکروگرم فولات نیاز دارد ، در حالی که یک زن باردار روزانه حداقل به 600 میکروگرم نیاز دارد. برخی از مواد غذایی حاوی فولات عبارتند از :

  • سبزیجات برگ سبز تیره مانند اسفناج و کلم بروکسل
  • جگر گاو
  • لوبیا چشم بلبلی
  • غلات غنی شده
  • برنج
  • مخمر
  • حبوبات
  • پرتقال و آب پرتقال

چه کارهایی را در زمان افت پلاکت نباید انجام دهید ؟

مسواک زدن آرام با مسواک نرم

برای جلوگیری از عوارض پلاکت  پایین ، باید به طور خاص کارهایی که ممکن است منجر به ایجاد خونریزی شوند را انجام ندهید .

  • از داروهای حاوی آسپیرین ، ضد التهاب ها ( مانند ایبوپروفن ) و یا رقیق کننده های خون خودداری کنید ، مگر اینکه پزشکتان توصیه دیگری برای شما داشته باشد .
  • برای تراشیدن ریش به جای استفاده از ابزار های تیز مثل تیغ از دستگاه های ریش تراش برقی استفاده کنید تا احتمال بریدن را کاهش دهید .
  • هنگام کار با اشیاء تیز مانند چاقو یا قیچی بسیار مواظب باشید .
  • برای به حداقل رساندن خطر احتمالی آسیب و خونریزی از ورزش های تماسی مثل ورزش های رزمی و … خودداری کنید.
  • برای کاهش التهاب لثه از مسواک فوق نرم استفاده کنید و بسیار آرام مسواک بزنید و از نخ دندان استفاده نکنید ، زیرا لثه های ملتهب در هنگام کشیدن نخ دندان به راحتی خونریزی می کنند .
  • بینی خود را به آرامی شستشو دهید تا خونریزی بینی ایجاد نشود .
  • از نوشیدن نوشیدنی های الکلی پرهیز کنید .

 

با یک رژیم مناسب سلامتی و تناسب اندام تان را به دست آورید ! 1

با یک رژیم مناسب سلامتی و تناسب اندام تان را به دست آورید !

در سریع ترین زمان ممکن برنامه رژیم تخصصی و اختصاصی خودتان را به صورت کاملا آنلاین و فقط با پرکردن فرم اطلاعات دریافت کنید . رژیم شما توسط سارا چیذری مشاوره تغذیه و رژیم درمانی و عضو انجمن تغذیه ایران با شماره نظام پزشکی : ت – ۱۸۸۲ آماده و برای شما ارسال خواهد شد و تا پایان دوره رژیم پشتیبانی آنلاین خواهید داشت !

دریافت رژیم آنلاین
اشتراک در
اطلاع از
guest
0 نظرات
بازخورد (Feedback) های اینلاین
مشاهده همه دیدگاه ها